قازانج و سەرمایە – مەرگ و ڕووداو هاوکێشەیەکی هاوتەراز
تەقینەوەی مەعدەنی تەبەس هەواڵێکی زۆر دڵتەزێن بوو. بەڵام بۆ بنەماڵەی جەرگسووتاوی کرێکارانی مەعدەن و هەموو کرێکارەکانی تر، زامی ئەم کارەساتە ساڕێژ نابێتەوە. ٥٢ کرێکار لە ڕووداوی بڵاوبوونەوەی گازی مێتان و تەقینەوەی مەعدەن گیانیان بەختکرد و ژمارەیەکی دیکەش مەترسیی مەرگیان لەسەرە. بەڕێوەبەران و وەبەرهێنەرانی شیرکەتی مەعدەنجوو وە بەرپرسانی مەحەلی دەڵێن کە ئەم ڕووداوە “کاریگەری” لەسەر داناون و لە حاڵی دۆزینەوەی هۆکاری ڕووداوەکەن. کاربەدەستانی باڵای وڵاتیش دەڵێن کە خەمبارن و بۆ بنەماڵەکانیان پەیامی سەرەخۆشی دەنێرن، و ئەوە بوو کۆتایی ماجەرا.
لە ڕوانگەی کەسانێک کە لە مەعدەن، لە ماشێن ئالات، لە ساختمان، لە کەشتی، لە قەتار، لە فڕۆکە و هەر ئامرازێکی تری بەرهەمهێناندا، تەنیا قازانجی خۆیان لەبەرچاوە، ئەم ڕووداوانە “خواستی” خودایە کە بەندە “ناساڵحەکانی” پێ تاقی دەکاتەوە. ئەم تاقی کردنەوەیە هێندێک جار بە پەڕاندنی دەست و ئەندامەکانی کرێکاران بە ماشێن و ئامرازی بەرهەمهێنان، هێندێک جار بە بەربوونەوە لەسەر داربەست، بە ڕووخانی ساختمان، هێندێک جار بە بەربوونەوەی فڕۆکە و هێدێک جار بە بڵاوبوونەوەی گازی مێتان و تەقینەوەی مەعدەن بەڕێوە دەچێت. ئەم “مەشیەتە ئیلاهی” و “بەڵای ئاسمانی”یە هەرگیز بەسەر سەرمایەداران و دەسەڵاتداراندا نایە!
ئەمە بەشێک لە یاسای نیزامێکە کە ویژدان، شەرافەت، ئینسانییەت لەسەر بنەمای سەرمایە داندراوە. کەسانێک کە کار و ژیانیان لە خزمەت بردنەسەری قازانج و مانەوەی دەسەڵاتی سەرمایەدایە هەتا گیان لە جەستەیان دایە، ئازادن کە بچەوسێنەوە. تایبەتمەندیی کۆمەڵگای مۆدێرن، نیزامێکە کە یاسای سەرمایە بەسەریدا زاڵە و لە ئێرانیش جلی ئیسلامیی لەبەردایە! هەموو شتێک لەم کۆمەڵگایەدا بە بەپێی قازانجی سەرمایەداری پێناسە دەکرێت. نەبوونی ئیمەنی، زۆربوونی ڕووداوەکانی کار، گرانی، ناتەبایی، گەندەڵی، پرتووکاوی و ناکارامەیی کە سەرچاوەکەیان نیزامی سەرمایەدارییە لە فەرهەنگستانی چینی زاڵی کۆمەڵگادا مانایەکی نوێ پەیدا دەکات و پێی دەوترێ “ناتەرازی”. ئەم ناتەزارییانە لە شوێنی جیاوازدا مانای تایبەتی خۆی هەیە.
لە پیشەسازییەکان، و وێستگەکانی کارەبا و ئاو و گاز و تەندروستی و هتد، کە بەدەست کۆنەیی و پڕتووکاوی و نۆژن نەکرانەوە دەناڵێنن، ناتەرازی گەیشتووەتە ئاستێکی کارەساتبار! بۆنگا ماڵییەکان و سەرچاوەکانی پارە و تەرخان کردنی بوودجە تەنها لەپێناوی قازانجی بەڕێوەبەرانیدا چالاکی دەکەن. هەر شوێنێک کە ئاوەدانکردنەوە و نوێژن کردن و ئیمەن کردنی پێویست بێت، تێیدا وەبەرهێنان ناکرێت و ئیمەنی و ئاسایش و ڕەفاهی کۆمەڵایەتی دەکەنە فیدای دزی، گەندەڵی و ڕانتخۆرییەکانیان. پاشان لەژێرنای ناتەرازی لە نێوان واقعییەتی مەوجوود و چوونەسەری ئاستی بەکارهێنانی خەڵک پێناسەی دەکەن. بەڵام لایەنێکی هەموو ئەم ناتەرازییانە سەرمایە و سوودە کە پێویستە بە بەهای چەوساندنەوە و ڕەنجی هەمیشەیی کرێکاران و بە بەهای ئەو ڕووداوانەی کە دەبنە هۆی مردن، کەم ئەندامبوون، کە لە زۆر حاڵەتدا دەکرێ پێشیان پێ بگیرێ، “هاوتەراز” دەکرێن. واتە قازانجی سەرمایە بە هەر قیمەتێکە زەمانەت بکرێت و بگاتە زۆرترین ئاستی خۆی. ئەوەیە مەنتقی سەرمایە و ئەوەیە مەنتقی کارگێڕانی تاوانکار کە بەشێوەی جۆراوجۆر هەوڵ دەدەن خۆڵ لە چاوی کرێکاران و جەماوەری خەڵک بکەن و نەهێڵن ڕاستییەکان ببینن.
لە ڕووداوی دزەکردنی گاز و تەقینەوەی مەعدەنی زۆغاڵی سەنگی تەبەس، کرێکارێکی مەعدەنکار بە بوغز و فرمێسکەوە وتی: “ئەگەر دەزگاکانی تەهویە و سێنسۆڕی گاز سالم بووایەن ئەم کارەساتە کە هاوشێوەی قەتڵ و کوشتاری کرێکارانە هەرگیز ڕووی نەدەدا.” ناتەرازیی ڕاستەقینەی کۆمەڵگا ئەوەیە کە لە زمانی کرێکارانەوە بەیان دەکرێ. لە نیزامی سەرمایەداریدا ناتەرازییەکان دەبێ لە ناتەبایی بەرژوەندی جەماوری کرێکار و زەحمەتکێش لەگەڵ بەرژەوەندی چینی سەرمایەداری کۆمەڵگادا ببینین کە لەلایەن دەسەڵاتداران و دەوڵەتەکانەوە دەپارێزرێ. پێویستە ناتەرازییەکان لە چەوساندنەوەی بێسنووری کرێکاران، لە ڕووداوەکانی کار و پشتگوێ خستنی ئیمەنیی کرێکاران لەپێناوی قازانج، لە گرانی و هەژاری و فەلاکەتی جەماوەر و لە قەیرانی دەستکردی دەسەڵاتەکاندا ببینین. لە دەرد و ژانی ئەو چینەی کە بێجگە لە ڕیشەکێشکردنی زوڵم و ستەم و پێکهێنانی ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی ڕێگایەکی تری نییە.
بەڵام تێگەیشتن لە هۆکاری سەرەکیی ڕووداوە دڵتەزێنەکانی نیزامی سەرمایەداری، وە بە گشتی ناسینی هۆکارەکانی چەوسانەوە و ڕەنجی کرێکاران و جەماوەری زەحمەتکێش، خۆی بەتەنیا بەس نییە. پێویستە بۆ پێکهێنانی گۆڕانکاریی بنەڕەتی لەم بارودۆخە هەنگاوی کردەوەیی هەڵبگیرێت. ئەم کردەوە ئاڵوگۆڕخوڵقێنە تەنیا بە کرێکارانی یەکگرتوو و جەماوەری یەکگرتوو لەگەڵ چینی کرێکار جێبەجێ دەکرێت و یەکگرتوویی ڕاستەقینە تەنیا لەسەر بنەمای ڕێکخراوی سەربەخۆی ئابووری – کۆمەڵایەتیی کرێکاران واتە سەندیکا سەربەخۆ کرێکارییەکان و هەروەها ڕێکخراوە سەربەخۆ سیاسییەکانی کرێکاران دێتە دی. ئەگەر سەندیکای سەربەخۆی کرێکاری لە پیشەسازییەکان و لە ناوەندەکانی بەرهەمهێنان بۆ نموونە لە مەعدەنەکاندا بوونیان هەبووایە، بێگومان چاوەدێری بەسەر ئیمەنی و تەندروستی و دڵنیایی لە ڕەوتی کار و بەرهەمهێنان، کە یەکێک لە ئەرکە سەرەکییەکانی سەندیکا سەربەخۆکانە، بەرقەرار دەکرا و ئەگەری ڕووداوی مەرگباری هاوشێوەی تەقینەوەی مەعدەنی تەبەس یەکجار دەهاتە خوارێ.
لەم ڕووەوە ئەرکێکی زۆر گرینگی کرێکاران، بەتایبەت کرێکارانی مەعدەن و ساختمان و ناوەندە سەنعیەتییەکان، بێجگەلە دادخوازی و داوای قەرەبووکردنەوەی بیمەکان و خەسارەتی کرێکاران و بنەماڵەکانیان و لەقاودانی سەبەبکارانی ڕاستەوخۆی ئەم کارەساتە، پێویستە پێکهێنانی ڕێکخراوی سەربەخۆی پایدار، هەم ڕێکخراوی ئابووری – کۆمەڵایەتیی کرێکاران لەوانە سەندیکا و ئیتحادییەکان و هەم ڕێکخراوی سیاسیی سەربەخۆی کرێکاران بێت.
٢ی ڕەزبەری ١٤٠٣ی هەتاوی
سەندیکای کرێکارانی نەیشەکەری حەوت تەپە
گرووپی یەکیەتیی خانەنشینان
کۆمیتەی هاوئاهەنگی بۆ یارمەتیدان بە پێکهێنانی ڕێکخراوە کرێکارییەکان
کرێکارانی خانەنشینی خووزستان