ڕۆژی سێشەممە ١٤ی مانگی پووشپەڕ، بەرابەر لەگەڵ ٥ی ژووئیە کرێکارانی پەیمانکاریی شیرکەتەکانی ئاهەن ئاجین، مۆبین، نۆوئاوەران، زۆحەل و نێدای ڕەهاویی سەربە موجتەمەعی مسی سونگون وەرزەقان لە ناڕەزایەتی بە جێبەجێ نەکرانی خواستەکانیان و هەروەها دەستبەسەرکردنی دوو کەس لە هاوکارانیان لەلایەن ناوەندە ئەمنییەتییەکانەوە دەستیان لە کار کێشایەوە و لە دەوروبەری مەعدەنەکە کۆبوونەوە. کرێکارانی مانگرتووی شیرکەتەکانی پەیمانکاریی موجتەمەعی مسی سونگون نزیکەی ٣ هەزار کەسن و بۆ چەندین مانگە کە پەیگیری ئیجرای هاوسانسازیی حقووقەکانیان لەگەڵ کرێکارانی ڕەسمی و کرێکارانی باقیی مەعدەنەکانن و چەندین داخوازیی تریشیان هەیە کە ڕیزبەندیی کامڵی پیشەکان یەکێک لەم خواستانەیە. بەڵام سەرەڕای ناڕەزایەتی و مانگرتنی بەردەوام هەتا ئێستا بەڕێوەبەرایەتیی موجتەمەع و شیرکەتە پەیمانکارییەکان خواستەکانی ئەم کرێکارانەیان جێبەجێ نەکردووە. بەیانیی ڕۆژی سێشەممە دوو کرێکاری ئەم مەعدەنە لەلایەن هێزە ئەمنییەتییەکانەوە دەستبەسەرکران. هێزە ئەمنییەتییەکان بەم کارەیان لایان وابوو کە بەر لە دەستپێکی مانگرتنەکە دەتوانن ترس و وەحشەت بخەنە ناو کرێکارانەوە و لە بەڕێوەچوونی ڕێگری بکەن. بەڵام کرێکاران بە هەڵدانی خێوەت لە دەورووبەری مەعدەنەکە و بە کۆبوونەوەی شەوانە ناڕەزایەتییان دەربڕی و ڕایانگەیاند کە هەتا گەیشتن بە خواستەکانیان و ئازادیی دوو کەس لە هاوکارانی دەستبەسەرکراویان دەست لە ناڕەزایەتی و مانگرتن هەڵناگرن. هەر لە سەرەتای مانگرتنەکەوە هێزە ئەمنییەتییەکان و یەگانی ویژە لەئاستی شاری وەرزەقاندا جێگیر کران و هەڕەشەیان کرد کە بە شەو هێرش دەکەنە سەر کرێکاران، بەڵام کرێکارانیش بەرامبەر بە هەڕەشەکانیان ڕایانگەیاند کە ئەگەر بەرەوڕووی هەڵسووکەوتی سەرکوتگەرانە ببنەوە ناڕەزایەتیی خۆیان دەکێشەنە شەقامی شارەکان. ئەم دەورەیە لە مانگرتنی کرێکارانی موجتەمەعی مسی سونگون لەدرێژەی ناڕەزایەتی و مانگرتنی مانگی سەرماوەزی ساڵی ڕابردوودایە کە تێیدا کرێکاران لە ناڕەزایەتی بە وەزعییەتی حقووق و حەقدەستی کەمی خۆیان دەستیان دایە کۆبوونەوەی جۆراوجۆر.
موجتەمەعی سونگون لە ناوچەیەکی شاخاوی هەڵکەوتووە و بەرزاییی لە ئاستی دەریاوە ٢٠٠٠ میترە. لەم مەعدەنەدا لەسەدا سیی مسی ئێران بەرهەم دێت و دووهەمین جەمسەری بەرهەمهێنانی مسە. لێرەش هەروەک شوێنەکانی تر باندەکانی ڕێژیم داهاتی ئەم ناوەندە بەتاڵان دەبەن. بیستنی زمزمەی ناڕەزایەتیی کرێکاران و گرینگیی ئەو مەعدەنە، بوو بەهۆی ئەوەیکە دەنگی یەکێک لە ئەندامانی دەستەی بەڕێوەبەریی مەجلیسی ڕێژیمیش بەرز بێتەوە و لەئاکامدا کۆبوونەوەیەک بۆ لێکدانەوەی کێشەی کرێکارانی پەیمانکاری ئەم موجتەمەعە، وێڕای بەشداریی بەڕێوەبەری گشتیی تەعاون کار و ڕەفاهی ئیجتماعی، نوێنەری شارستان وەرزەقان لە مەجلیس، بەڕێوەبەری شیرکەتی میللیی سەنایعی مسی ئێران و نوێنەری کرێکاران بەڕێوەچوو. ئەگەرچی لەم کۆبوونەوەیەدا گەلێک بەڵگە لەسەر وەزعییەتی کار، جۆری قەراردادەکان، وەزعییەتی حەقدەست، سەختیی کار و باروودۆخی کرێکاران لەپێناو بەکردەوەدەرهێنانی گەڵاڵەی ڕیزبەندیی پیشەکان و کێشەکانی کرێکاران خرایە ڕوو، بەڵام دەستکەوتی ئەو کۆبوونەیە تەنیا ئەوە بوو کە بەشداربووان لەسەر جێبەجێکردنی داخوازیی کرێکاران تەئکیدیان کرد. دواتر نوێنەری ڕێژیم لە وەرزەقان و ئەندامی کۆمیسیۆنی سەنایع و مەعادن ڕایگەیاند کە: “قەرارە بەپێی بڕیاری کۆبوونەوە لەگەڵ بەڕێوەبەری شیرکەتی سەنایعی مسی ئێران، بەشی هەرەزۆری داخوازییەکانی کرێکارانی موجتەمەعی مسی سونگون لە یەک مانگی داهاتوودا جێبەجێ بکرێت”.
بەڵام ئێستا سەرەڕای تێپەڕینی چەندین مانگ لەو قەول و قەرارانە، بۆ جارێکی دیکە کرێکاران لەپێناو جێبەجێ کردنی هەر ئەو داخوازییانە دەستیان داوەتەوە مانگرتن. ئەمجارەیان کرێکاران بە هەڵدانی خێوەت و بە کۆبوونەوەی شەوانە پێداگرتر لە ڕابردوو بۆ وەدی هێنانی خواستەکانیان هاتوونەتە مەیدان. هەر ئەو بابەتەش بووەتە هۆی ئەوەیکە بەڕێوەبەرانی ئەم موجتەمەعە لە کردەوەیەکی بێشەرمانە و هاوبەش لەگەڵ هێزە ئەمنییەتییەکان، هەرکامیان بەجۆرێک هێرش بکەنە سەر ڕێزی کرێکاران. لە ڕۆژی دووهەمی مانگرتنەکەدا بە دەستووری بەڕێوەبەرایەتیی موجتەمەعی مسی سونگون وەرزەقان ئاشپەزخانەی شیرکەت تەعتیل کرا و لە گەیشتنی ئاوی خواردنەوە بە کرێکاران ڕێگرییان کرد. لە ڕۆژی سێهەمی مانگرتنەکەدا یەگانی ویژە هێرشی کردە سەر ڕیزی کرێکارانی مەعدەن و پێنج کەس لە کرێکارانی مانگرتوویان دەستگیر کرد. لە نیوە شەوی هەمان ڕۆژدا، یەگانی ویژە هاتە ناو موجتەمەعەکەوە و هەڕەشەیان لە کرێکاران کرد و هەوڵیان دا خێوەتەکانیان کۆبکەنەوە و بە وەلاخستنی ماشێنی کرێکاران، بەردەرگای مەعدەنەکە بکەنەوە. پاشان کرێکاران بەخاتری درووست نەبوونی گرژی و ئاڵۆزی خێوەتەکانیان گواستەوە. سەرەنجام سەعات یەکی نیوە شەو حسێن فەتحی بەڕێوەبەری گشتیی ئیدارەی کاری ئازەربایجان شەرقی لەگەڵ بەڕێوەبەری موجتەمەع و فەرماندەی ئینتزامیی ناوچەکە هاتنە ناو کرێکاران و هەوڵیان دا کرێکاران ئارام بکەنەوە. بەڵام کرێکاران وێڕای ئاماژە بە درۆ و دەلەسەکانی فەتحی لە شەبەکەی ئۆستانی دەربارەی ڕوونەدانی هەڵسووکەوتی سەرکوتگەرانە دژبە کرێکاران، حازر نەبوون گوێ بدەنەوە قسەکانی و ڕایانگەیاند کە نوێنەرانی ئێمە دەستبەسەرکراون و دەبێ ئازاد بکرێن تا ئێمە بێین و لەگەڵ ئێوە وتووێژ بکەین.
ئەم جارەیان کرێکاران، مانگرتنی خۆیان بەلەبەرچاوگرتنی ئەزموونی ڕابردووی خۆیان لە باروودۆخێکدا بەڕێوەدەبەن کە سیمای سەرەکیی کۆمەڵگە، مانگرتن و ناڕەزایەتیی کرێکاران، موعەلیمان، خانەنشینکراوان، کارمەندانی بەشی دەوڵەتی و شۆفیر کامیۆنەکان پێکی دینێت. واقعییەت ئەوەیە کە بەتایبەتی لە ئەوەڵی مانگی مەی ڕۆژی جیهانیی کرێکاری ئەمساڵەوە، ڕێژیم هێرشێکی بەرینی بۆسەر ناڕەزایەتییەکانی ناو کۆمەڵگە دەستپێکردووە و هەوڵ دەدات بە دەستبەسەرکردنی بەرینی ڕێبەران و چالاکان، ئەم ناڕەزایەتییانە خامۆش بکات. بەڵام دەمێکە کە سیاسەتی ترس وەبەرنان و تۆقاندن کارایی خۆی لەدەست داوە و سەرەڕای هەموو سەرکوتگەرییەکان، بەرینایی ناڕەزایەتییەکان ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر دەبێت. درووست لە جەرگەی ئەم ڕەشبگیریانەدا، خانەنشینکراوانی تەئمینی ئیجتماعی لە شارەکانی ئەهواز، ئیسفەهان، شووشتەر، کرمان، دروود و شووش دەستیان دایە کۆبوونەوەی ناڕەزایەتی. هاوکات کارمەندانی ڕەسمیی موخابرات لە چەندین شار مانگرتنیان بەڕێوەبرد، کۆبوونەوەی ناڕەزایەتیی پەرستاران لە ژمارەیەک لە شارەکان بەڕێوەچوو و کرێکارانی حەوت تەپە بۆ جارێکی دیکە هەڕەشەیان کرد کە ئەگەر وڵامی نوێنەرانی نارداویان بۆ تاران نەدەنەوە، دووبارە شووش دەکەنەوە مەیدانی خەباتی درەوشاوەی خۆیان دژبە ڕێژیم.
هەموو ئەم ناڕەزایەتی، مانگرتن و کۆبوونەوانە نیشانەی ئاشکرای ئەو ڕاستییەیە کە کۆمەڵگە لەبەردەم ئاڵۆگۆڕی مەزن دایە و بە هەنگاوی قورس و قایمەوە بەرەو قۆناغێکی شۆڕشگێڕانە دەڕوات. لە باروودۆخی ئێستادا یەکێک لە ئەولەوییەتەکانی کۆمۆنیستەکان یارمەتیدانی پێکهێنانی ڕێبەریی سەرانسەری و لە میحوەریدا خەباتی کرێکارییە. ئەزموونی مانگرتن و ناڕەزایەتیی سەرانسەری و شکۆداری موعەلیمان بۆ جارێکی تر نیشانی دا کە یەکێک لە پێش مەرجەکانی پێکەوە پەیوەنددان و سەرانسەری بوونەوەی ناڕەزایەتی و مانگرتنەکان، داخوازیی هاوبەش و بوونی ڕێکخراو و سازمانی سەرانسەرییە. لەئێستادا هەر ئەم بابەتە واتە نەبوونی ڕێکخراوی جەماوەری و چینایەتیی سەرانسەریی کرێکارانە کە بەربە پێکەوە پەیوەنددران و سەرانسەری بوونەوەی مانگرتن و ناڕەزایەتیی کرێکاران لە ناوەندەکانی بەرهەمهێنان و خزمەتگوزاری دەگرێت. بەلەبەرچاوگرتنی نەبوونی ڕێکخراوی جەماوەری و چینایەتی، ئەم ئەرکە کەوتووەتە سەر شانی ڕێبەران و هەڵسووڕاوانی کرێکاری لە ناوەندە جۆراوجۆرە کرێکارییەکان. ڕێبەران و چالاکانی کرێکاری کە لە ناوەندە داغەکانی خەباتی کرێکاراندا حزووریان هەیە و لەگەڵ کرێکاران پەیوەندی زیندوو و ئۆرگانیکیان هەیە، بە پەیوەندی لەگەڵ یەکتر و بە پێکهێنانی ڕێکخراو و ناوەندی وەک شۆرای هاوکاریی چالاکانی کرێکاری، کە تێیدا هەم چالاکانی بزووتنەوەی موعەلیمان و هەم چالاکانی باقیی بەشەکانی چینی کرێکار حزووریان بێت، دەتوانن تا ڕادەیەک بۆشایی نەبوونی ڕێکخراوی جەماوەری و سەرانسەریی کرێکاری پڕ بکەنەوە و دەورونەخشی خۆیان لە سەرانسەری کردنەوەی مانگرتن و ناڕەزایەتییە کرێکارییەکاندا بنوێنن.