شارەداریی تاران ساڵانێکی زۆرە یەکێک لە ناوەندەکانی دزی و گەندەڵیی حکوومەتی ئیسلامی بووە. ئەم گەندەڵییانە بەتایبەت لە دەورەی شارەداریی قالیبافدا زیاتر پەرەیان سەند و لە دەورەی عەلیرەزا زاکانیشدا درێژەی بوو. باڵە ڕەقیبەکانی حکوومەتی ئیسلامی بەتایبەت لە کاتی ڕەقابەتی ئینتخاباتیی سەرۆک کۆماریدا، چ لە دەورەی ڕابردوو و چ سێ ساڵ لەمەوبەر کە هەر دووی ئەوان کاندید بوون، بەشێک لە پڕۆژەکانی گەندەڵی خۆیان و بنەماڵەکانیان ئاشکرا کرد. لە سەردەمی شارەداریی زاکانیشدا کە دوای دیاریکرانی سەرپاسدار قالیباف وەک سەرۆکی مەجلیس بوو بە جێنشینی ئەو، پەروەندەی بەشەکانی تری دزی و گەندەڵیی شارەداری ئاشکرا بوون. فرۆشتنی پۆستی ٤٥٠ هەزار دۆلاریی جێگری شارەداریی ناوچەی یەکی تاران، ئیختلاسی ٢٠ هەزار ملیارد تمەنی لەژێرناوی کڕینی چەک بۆ شارەداری، فرۆشتنی پارک و شوێنەکانی شارەداری لەڕێگەی ڕانتی حکوومەتی، گومبوونی پەروەندەی گەندەڵیی باغی سێ هەزار میتری لە مێزی شۆرای شار، وشک کردنی بەئانقەستی دارەکان و تێکدانی مەسیری هاتوچۆ بۆ فرۆشتنی زەمینەکانیان، دانی ٨ ملیارد تمەن بە جێگری فەرهەنگیی شارەداری و دۆستانی، چەند نموونە لەو دزیانە بوون کە لە دەورەی زاکانیدا ئەنجام دراون. بەڵام زاکانی خۆی دەڵێ کە بەشێک لەم دزی و گەندەڵییانە لە دەورەی قالیبافدا ئەنجام دراون.
ئەم دوو کەسە وەک بەشێک لە مۆرە گەندەڵەکانی ڕژیمی کۆماری ئیسلامی لەماوەی دوو دەورەی ڕابردووی ئینتخاباتی سەرۆک کۆماریدا، لە فیلتێری شۆرای نیگەهبانیش تێپەڕیون و سەلاحیەتیان پەسند کراوە. هەر دووی ئەوان پەروەندەی گەندەڵی و دزیی گەورەیان هەیە. ڕۆژی هەینی ٢٢ی مانگی پووشپەڕ فایلی ڤیدیۆیی وتووێژی بەرپرسێکی باڵای شارەداریی تاران لەگەڵ هەواڵنێرێک لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوبووەوە. ئەو لەو فایلە ڤیدیۆییەدا دان بەوە دادەنێ کە بۆ وەرگرتنی پۆستی پڕ دەرامەدی جێگری شارسازیی ناوچەی یەکی تاران، داوای بڕی ٤٥٠ هەزار دۆلاریان لێکردووە. تا لەژێرناوی دروستکردنی ڤیلا لە “ئانالیا”ی تورکییە بۆ یەکێک لە ئاغازادەکان، ئەم پووڵە لە ئێران بەرنە دەرێ. ئەو زاکانی شارەداریی تارانی بەرپرسی ئەو گەندەڵییانە ناساند و وتی کە ناوبراو ڕۆڵێکی بەرچاوی هەبووە لە شوێن ون کردنی چوونەدەری دۆلار بۆ دەرەوەی وڵات. بەداخەوە ئەم هەواڵنێرە شەریفەش کە پەروەندەی گەندەڵیی کڕین و فرۆشتنی پۆستە مۆدیریەتییەکانی شارەداریی ئاشکرا دەکرد، وەک هەمیشە بە پەروەندەسازیی ناوەندە ئەمنیەتی و قەزاییەکان ڕەوانەی زیندان کرا تا لە ئاشکرابوونی زیاتری ئەم گەندەڵییە گەورەیەی حکوومەت ڕێگری بکەن.
بەدوای ئاشکرابوونی ئەم پەروەندە گەورەیەی دزی و گەندەڵی، ڕۆژی شەممە ٢٣ی مانگی پووشپەڕ ڕۆژنامەی “هەم میهەن” لەگەڵ نەرگس سولەیمانی کچی قاسم سولەیمانی کە سەرۆکی کۆمیسیۆنی چاوەدێری و مافی شۆرای شاری تارانی پێ سپێردراوە، وتووێژی کرد. ئەو وێڕای پشتراستکردنەوەی ئەم گەندەڵییە، دانی بەوە دانا کە کڕین و فرۆشتنی پۆستەکان پێشتریش لە شارەداری ئەنجام دراوە و وتی: “فرۆشتنی پۆستەکان لە شارەداری ڕیشەی مێژوویی هەیە و هاوشێوەی بڵاوبوونەوەی ڤیرووسە. بەداخەوە ڕاپۆرتی جۆراوجۆر لە سەرهەڵدانی ئەم “بشێوی”یە لە شارەداری بە کۆمیسیۆن دەدرێ. بەڵام ئەم بشێوی و گەندەڵییانە بەهۆکاری جۆراوجۆر بوونەتە ڕەواڵ”. ئەو لە هەمان کاتدا باسی دۆخی قەیراناویی هاتوچۆی گشتی، قەیرانی کۆکردنەوەی زبڵ و هێندێک بواری دیکەی کرد و دانی بەوە دانا کە تەنانەت لە یەک حاڵەتیشدا بەڵێنەکان جێبەجێ نەکراون و بەرپرسان تەنیا دروشمی بێ بنەما و نمایشیان داوە.
بەڵام واقعیەت ئەوەیە کە ئەندامانی خودی شۆرای شاری تارانیش بەشێک لە دەزگای گەندەڵی و دزین. ڕۆژی یەکشەممە ٢٤ی مانگی پووشپەڕ مێهدی چەمڕان سەرۆکی شۆرای شاری تاران لەوپەڕی بێشەرمیدا لە حزووری هەواڵنێراندا، دزی و گەندەڵیی ماڵیی ئاشکرابووی ئەم دواییەی شارەداریی ڕەت کردەوە وتی: “لە شارەداری هیچ سەرپێچییەک ڕووی نەداوە هەربۆیە هیچ گۆڕانێک لە سیستمی بەڕێوەبەریی شارەداری ئەنجام نادرێت و عەلیڕەزا زاکانی هەروا بەهێز درێژە بە کاری خۆی دەدات. ئەوەش لە کاتێکدایە کە بەدوای ئاشکرابوونی دزیی ئەم دواییە، چەندین کەمپەین و تومار بە زیاتر لە ١٥٠ هەزار ئیمزاوە بۆ ئیستیزاح و لەسەرکارلاچوونی زاکانی کەوتووەتە ڕێ کە بە ئیحتمالی زۆر کاریگەرییەکی ئەوتۆیان نابێت. چونکە کاربەدەستانی ڕژیم و دەزگای قەزایی و ئەمنیەتیی حکوومەتی ئیسلامی کە خۆیان شەریکی دزی و گەندەڵین، یەکجار هەوڵی ئەوە دەدەن گەندەڵییەکان بشارنەوە و حاشایان لێ بکەن. بەڵام بەم حاڵەوە هەتا ئێستا نەتەنیا نەیانتوانیوە بەربە ئاشکرابوونیان بگرن، بەڵکوو هەوڵی هەتا ئێستایان بووەتە هۆی پەرەسەندنی گەندەڵی و دزی زیاتر. خەڵک دەزانن کە نەتەنیا پۆستی جێگری بەڵکوو باقیی پۆستەکانی شارەداری بەتایبەت لە بەشی ساخت و سازدا لە هەر ناوچە و شارێک قیمەت و نرخی خۆی هەیە. ئاشکرایە کە فڕۆشتنی پۆستێک لە شارەداریی تاران بە قیمەتی ٤٥٠ هەزار دۆلار، بەمانای ئیجازەدانە بە کڕیار تا لەو پۆستەدا چەند بەرابەری ئەم پارەیە بدزێت و تاڵان بکات.
بێگومان گەندەڵی و دزی لەم ئاستەدا بە بێ ئاگاداری و بەشداربوونی کاربەدەستانی باڵای دەسەڵاتی ئیسلامی لەوانە ناوەندەکانی دەستنیشانکراوی ڕێبەری و دەزگاگاکانی بەڕێوەبەرایەتی، ئیتلاعاتی و قەزایی مومکین نییە. ئەو پارەیەی کە لەڕێگەی تاڵان و گەندەڵیی بەرینی کاربەدەستانی ڕژیمی ئیسلامییەوە ڕەوانەی بانکەکانی دەرەوە دەکرێت، بەشێک لە سەروەت و سامانی کۆمەڵگا و بەرهەمی ڕەنج و کاری جەماوەری کرێکار و زەحمەتکێشە. ئەم دزییانە لە بارودۆخێکدا ئەنجام دەدرێن کە هەژاری و برسییەتی لە ئێران ڕۆژ لە دوای ڕۆژ پەرە دەستێنێت و ژیان و گوزەرانی کرێکاران و جەماوەری خەڵک زیاتر بەرەوڕووی مەترسی دەبێتەوە. سیاسەتی سەرکوت و کوشتاری حکوومەتی ئیسلامی لەپێناوی ڕاگرتنی دەسەڵاتەکەی و درێژەدان بە دزی و تاڵانکارییە.
بەڵام لەو جێگەوە کە دزی و گەندەڵیی لەناو حکوومەتی سەرمایەداریی کۆماری ئیسلامیدا جێکەوتووە و بەشێوەی سیستماتیک بەڕێوەدەچێت، خۆی بەخۆەیەوە هیچ کات ڕیشەکێش نابێت. تەنیا ڕێگای چارە ئەوەیە کە ئەم دەسەڵاتە گەندەڵە ئیسلامییە لە ڕەگ و ڕیشەوە دەربێت. ئەزموون سەلماندوویەتی کە ناڕەزایەتیی جەماوەریی ناڕێکخراو، بە بێ ڕێبەری و ستراتێژی و بە بێ هاتنە مەیدان و بەشداریی چینی کرێکار، ناتوانێ ببێتە هۆی ڕووخاندنی ئەم ڕژیمە جەنایەتکارە. بەڵام بەم حاڵەوە ڕووخاندنی حکوومەتی ئیسلامی بووەتە پێویستییەکی کۆمەڵایەتی. مانگرتنی سەرتاسەریی کرێکاران بەتایبەت لە ناوەندە سەرەکییەکان و ناڕەزایەتیی جەماوەری و سەرتاسەریی ڕێکخراو تەنیا ڕێگایە کە دەتوانێ ئەم پێویستییە کۆمەڵایەتییە بێنێتە دی و کۆتایی بە تەمەنی نگریسی ئەم دەسەڵاتە بێنێت.