لەم دوایانەدا مستەفا هیجری دەبیری ئیجرایی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە وتووێژ لەگەڵ ژیاری گوڵ لە بەرنامەی “به عبارت دیگر”ی کەناڵی بی بی سی لە وڵام بەم پرسیارەی بەڕێوەبەری بەرنامە کە دەپرسێت: “زۆرێک لە کوردەکانی نەیاری کۆماری ئیسلامی دەڵێن شەڕی نێوان حیزبی دێموکرات و کۆمەڵە یەکێک لە ڕەشترین ڕووداوەکانی مێژووی سەردەمی کوردستانی ئێران بووە، ئایا وەک ڕێبەریی حیزبی دێموکرات هەست ناکەن کە هەڵەتان کردووە”؟ مستەفا هیجری لە وڵامدا دەڵێت: “ڕەنگبێ لەلایەن حیزبی دێموکراتیشەوە هێندێک هەڵە کرابێت، بەڵام ئەوکات بیڕوبۆچوونی کۆمەڵە و سیاسەت و ئیدەکانی جۆرێک بوو کە حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێرانیان تەحەمول نەدەکرد، ئەو سەردەم کەسانێک لە بەرپرسانی کۆمەڵە دەیانگوت خەباتی ئێمە بەر لە هەموو شتێک دەبێت دژبە حیزبی دێموکراتی کوردستان بێت چون کۆماری ئیسلامی سەرەنجام ڕۆژێک لەناو دەچێت بەڵام حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران بۆ چەپ مەترسییە. ئەمانە بورژوازین. شەڕی نێوان چینی کرێکار و بورژواوزی، کە خۆیان پێ نوێنەری چینی کرێکار بوو کۆتایی نایەت، دەبێ لەناویان ببەین.”
دەبیری ئیجرایی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە باروودۆخێکدا ئەم ئیدیعا کۆن و شڕۆڵە دووبارە دێنێتەوە گۆڕێ کە مێژوو و هەموو بەڵگەکانی پێوەندیدار بە شەڕی حیزبی دێموکرات و کۆمەڵە دەرخەری ئەم حەقیقەتەن کە ئەوە نەک هەڵوێستی سیاسی و ئایدیۆلۆژیک و بەرنامەیی کۆمەڵە، بەڵکوو پاوانخوازیی حیزبی دێموکرات و ئەوەیکە خۆی بە ڕێبەری بێ ئەملاوئەولای هەر خەباتێک لە کوردستان دەزانی، هۆکاری سەرەکیی شەڕی حیزبی دێموکرات دژبە کۆمەڵە بوو. واقعییەت ئەوە بوو کە ڕێبەریی دێموکرات، چالاکیی کۆمۆنیستی و تەبلیغات و ڕۆنشنگەرییەکانی کۆمەڵەی سەبارەت بە هەڵوێست و سیاسەتەکانی حیزبی دێموکرات بۆ تەحەمول نەدەکرا. ڕێبەرانی حیزبی دێموکرات کە ئاڵای دیموکراسی بۆ ئێران و خودموختاری بۆ کوردستانیان هەڵکردبوو، گەلێک جار لەژێرناوی ئەوەیکە پێشمەرگەکانی حیزبی دێموکرات نەخوێندەوارن و تەحەمولی تەبلیغات و ڕەخنەی کۆمەڵەیان نییە و ئەگەر ئەم تەبلیغاتە درێژەیان بێت ئاکامی نەخوازراوی لێ دەکەوێتەوە، داوایان لە کۆمەڵە دەکرد کە کۆتایی بە تەبلیغات و ڕۆشنگەرییەکانی خۆی سەبارەت بە سیاسەتەکانی حیزبی دێموکرات بێنێت. ئەوە ڕاستە کە کۆمەڵە خۆی بە داکۆکیکاری لێبڕاوی بەرژەوەندی کرێکاران و زەحمەتکێشان دەزانێت و بەهۆکاری بابەتی و بەو دەلیلە کە حیزبی دێموکرات خۆی بە پارێزەری موناسباتی چینایەتیی زاڵی کۆمەڵگە و خۆی بە پارێزەری خاوەنداریەتیی تایبەت دەزانێت و هیچ بەرنامەیەکی بۆ گۆڕینی ئەم نیزامە زاڵمانەیە نییە، ئەم حیزبە بە حیزبێکی بورژوازی دەزانێت. بەڵام ئێمە هیچکات لەسەر ئەو باوەڕە نەبووین کە شەڕی کۆمەڵە و حیزبی دێموکرات شەڕی چینی کرێکار دژبە بورژوازی بووە. ئێمە هەمیشە لەسەر ئەو باوەڕە بووین کە ڕزگاریی چینی کرێکار ئەرکی خودی کرێکارانە. کرێکاران بە هێزی وشیاری و ڕێکخستنی خۆیان، لە کۆت و بەندی نیزامی سەرمایەداری ڕزگار دەبن. مێکانیسم و ئامرازەکانی بەرەوپێشبردنی خەبات و ڕووبەڕووبوونەوەی چینی کرێکار دژبە چینی سەرمایەدار هەم لەئاستی جیهاندا و هەم لەئاستی ئێران و کوردستاندا ناسراون. کرێکاران بەرامبەر بە سەرمایەداران دەست دەدەنە ناڕەزایەتی، مان دەگرن و لە جەرگەی خەبات بۆ باشترکردنی باروودۆخی کار و ژیانی خۆیان ڕیزەکانیان ڕێک دەخەن و چینی سەرمایەداریش لە پۆلیس و زیندان و سەرجەم ئامرازەکانی سەرکوت و فریوی خۆی بۆ سەرکوت و پاشەپێکردن بە کرێکاران کەڵک وەردەگرێت. کۆمەڵە دەیویست هەر ئەم وشیاریی چینایەتییە بەرێتە ناو کرێکاران و زەحمەتکێشانی کوردستانەوە. کۆمەڵە بۆ بەرەوپێشبردنی تەبلیغات و کاری وشیاریدەرانە، پێویستی بە کەشوهەوایەکی بەدوور لە ئاژاوە و ئیحتیاجی بە نۆرم بوونی ئازادیی بێ شەرت و مەرجی سیاسی بوو. هەر ئەم تەبلیغات و کاری ڕۆشنگەرانەیە بوو کە ڕێبەریی حیزبی دێموکراتی کوردستانی تووڕە کردبوو. هەربۆیە شەڕەکە لەسەر دابینکردنی ئازادیی بێشەرت و مەرجی سیاسی و چالاکیی کۆمۆنیستی و پێکهێنانی شۆراکانی خەڵک لە کوردستان بوو. ئەوە تەبلیغاتی کۆمەڵە نەبوو کە پێشمەرگەکانی حیزبی دێموکراتی تەحریک دەکرد، بەڵکوو ئەوە خودی ڕێبەرانی حیزبی دێموکرات بوون کە پێشمەرگەکانیان دژبە کۆمەڵە هان دەدا تا بە شەڕنانەوە، لە درێژەی چالاکیی ڕۆشنگەرانە و کۆمۆنیستیی کۆمەڵە ڕێگری بکەن. ئایا هێرشی پێشمەرگەکانی حیزبی دێموکرات بۆسەر سازمانی “پەیکار لەپێناوی ئازادیی چینی کرێکار” بە ڕۆژی ڕووناک لە شاری بۆکان و کوشتنی سێ کەس لە کادرەکانی ئەم سازمانە و بریندارکردنی ژمارەیەکی دیکەیان، تەنیا بەخاتری ئەوە نەبوو کە ئەم سازمانە لە نەشرییەکەیدا ڕەخنەی لە سیاسەتەکانی حیزبی دێموکرات گرتبوو؟ ئایا وڵامی ڕەخنەی سازمانی پەیکار هەر ئەندازە توند و “هاندەرانە”ش بووبێت، گولـلە و مووشەکی ئار پی جی بوو؟ ئەوە تەنیا سازمانی پەیکار نەبوو کە کەوتە بەر هێرشی حیزبی دێموکراتەوە. لەو سەردەمدا لە کوردستان هیچ ڕێکخراوێکی چەپ نەبوو کە بەجۆرێک نەکەوتبێتە ژێر گوشار و هەڕەشەی حیزبی دێموکراتەوە. ئایا دەکرێت لە مێژوو دەرس وەرنەگیرێت. ئەم کردەوە کارەساتبارانەت لە کارنامەدا بێت و پاش چل ساڵ بڵێی “ئێمەش هێندێک هەڵەمان کرد”. مستەفا هیجری لە حاڵێکدا ئەم قسانە دەکات کە ژمارەیەک لە ئەندامانی ڕێبەریی حیزبی دێموکرات لە بیرەوەرییەکانی خۆیاندا نووسیویانە کە لە زۆرێک لە شەرەکانی حیزبی دێموکرات و کۆمەڵەدا، حیزبی دێموکرات خەتابار بووە. ئەو شەش ڕەوتە سیاسیەی کە ڕاسپێردرابوون بۆ بەدواداچوون و لێکۆڵینەوە لە شەڕی نێوان حیزبی دێموکرات و کۆمەڵە، حیزبی دێموکراتیان بە بەرپرسیار لە درێژەی شەڕەکە ناساند.
ئایا حیزبی دێموکرات لەبیری چووەتەوە کە لە وتووێژە ڕادیۆییەکانی سەردەمی شەڕدا ئیدیعای دەکرد کە: “کۆمەڵە فێئۆدال – ساواکییە”، “کۆمەڵە نوێنەری پاشماوەکانی فێئۆدالیسمە و دەبێ لە کوردستان پاک بکرێتەوە”، “کۆمەڵە دوژمنی ناوخۆییە و لە دوژمنی دەرەکی واتە کۆماری ئیسلامی مەترسیدارترە” و بەم تەبلیغاتە درووشمی شەڕ شەڕ تا نابوودیی کۆمەڵەی دەوتەوە؟ ئایا کاک مستەفا هیجری لەبیریەتی کە لە گۆڤاری کوردستانی ژمارە ١٠٣ ئۆرگانی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران، ڕەشەممەی ساڵی ٦٣، خاکەلێوەی ساڵی ٦٤ لە بابەتێکدا لەژێرناوی “هەڵوێستی حیزبی دێموکرات نیسبەت بە کۆمەڵە دوای شەشی ڕێبەندان” چۆن مەرجە دژەدێموکراتیکەکانی خۆی بۆ “کۆتایی” شەڕ فۆرمولە کرد. لەو سەردەمدا کاتێک درووشمی شەڕ شەڕ تا نابوودیی کۆمەڵە لە مەیدانەکانی نەبەرددا، بێ پایەبوونی خۆی نیشان دا و ماهییەتی سیاسەتی شەڕەنگێزانەی حیزبی دێموکرات زیاتر لە ڕابردوو بۆ خەڵکی کوردستان دەرکەوت، ئەمجارەیان بە پاساوی درێژەی شەڕ، مەرجە دژەدێموکراتیکەکانی خۆی بۆ ئاگربەست و وتووێژ ڕاگەیاند. ئەو سەردەم حیزبی دێموکرات بۆ ڕاگرتنی شەڕ و وتووێژ پێش مەرجەکانی خوارەوەی گەڵاڵە کرد.
یەکەم – کۆمەڵە ڕایگەیەنێت کە حیزبی دێموکرات وەک حیزبێکی ڕەسەنی شۆڕشگێڕ دەناسێت. دووهەم – کۆمەڵە لەلای ڕێکخراوە سیاسییەکانی مەوجود لە کوردستان بەڵێن بدات کە ڕووداوی ٦ی ڕێبەندان لە هیچ شوێنێک دووپات ناکاتەوە. سێهەم – کۆمەڵە قەبووڵی بکات کە خۆی نوێنەری کەمینەیەکی بچووکە لە کوردستان و دەبێت پەیڕەوی ئیرادەی زۆرینە واتە حیزبی دێموکرات بێت.
وتەکانی ئەم دوایانەی کاک مستەفا هیجری لە وتووێژ لەگەڵ بی بی سی بەشێوەی شاراوە ئەم مەرجە دووپات دەکاتەوە کە ئەگەر دەمانهەوێ شەڕ لە کوردستان تیکرار نەبێتەوە کۆمەڵە نابێ حیزبی دێموکرات بە حیزبێکی بورژوایی بزانێت، یان کاک خالیدی عەزیزی لە وتووێژ لەگەڵ “ئێن ئار تی”دا بە دڵنیاییەوە ڕایدەگەیەنێت کە زۆرینەی هەرەزۆری خەڵکی کوردستان لەگەڵ حیزبی دێموکراتن. ئەم بیروبۆچوونانە نیشانی دەدات کە ڕوانگە و مێتۆدی دژەدێموکراتیک لەناو ڕێبەریی حیزبی دێموکراتدا وەها بووەتە فەرهەنگێکی سیاسیی جێکەوتوو کە پاش تێپەڕینی چوار دەیە هێستاش حازر نین لێی دوور کەونەوە.
بەپێچەوانەی ئەم مێتۆدە دژەدێموکراتیکەی حیزبی دێموکرات، کۆمەڵە بەردەوام تەئکیدی کردووە کە حیزبە سیاسییەکانی کوردستان دەبێ ئازادیی چالاکیی سیاسی بەتەواوی بەڕەسمی بناسن و بەکردەوە ڕەچاوی بکەن. ناکۆکییەکانیان بەشێوەی سیاسی و لەڕێگەی چاپەمەنی و میدیای تەبلیغیی خۆیانەوە بەرەوپێش بەرن. حیزبە سیاسییەکان دەبێت بەڵێندار بن بەوەیکە لە کێشە و ناکۆکیی نێوانیاندا دەست بۆ چەک نەبەن و لە هەرجۆرە تێکهەڵچوونێکی چەکدارانە خۆبەدوور بگرن. هەموو حیزبە سیاسییەکان لە کوردستان پێویستە مافی جەماوەری خەڵک و تاکەکانی کۆمەڵگە بۆ ئەوەیکە ئازادانە و بەپێی ئیرادەی خۆیان ڕێگای سیاسی و حیزبی سیاسیی خۆیان هەڵبژێرن، بەڕەسمی بناسن و بەڵێن بدەن کە لەم پێوەندەدا زۆر و ئیجبار بەکار نەهێنن.
بەڵام بەوجۆرە تەبسەرانەی کە ڕێبەریی حیزبی دێموکرات بەم بنەما دێموکراتیکانەی زیاد دەکات بۆ هەمیشە زەمینەی ئاژاوە و هەڵگیرساندنی شەڕ دەهێڵێتەوە. ڕێبەریی حیزبی دێموکرات بەداخەوە بە گەڵاڵەکردنی ئەم تەبسەرانە کە کۆمەڵە دەبێ حیزبی دێموکرات بە حیزبی بورژوازی نەزانێت، پەژاک لە کوردستاندا حیزبێکی ڕەسەن نییە چونکە پەکەکە پێکیهێناوە و هیتر، هۆکارەکانی پێکهێنانی ئاژاوە و شێواندنی کەشوهەوای چالاکی و موناسباتی ئاشتیخوازانە زیندوو ڕادەگرێت. ڕێبەریی حیزبی دێموکرات پێویستە بەجیدی سەرەنج بداتە ئەو ئاڵوگۆڕە مەزنەی کە لەماوەی چل ساڵی ڕابردوودا بەسەر وشیاریی جەماوەری کرێکار و زەحمەتکێشی کوردستاندا هاتووە. ئێستا هەزاران هەڵسووڕاوی کرێکاری و سیاسی لە شارەکانی کوردستاندا هەن کە حیزبی دێموکراتیان پێ حیزبێکی بورژوایییە. ئەمانە کەسانێکن کە بڕبڕەی پشتی کۆماری ئیسلامییان نەرم کردووە و تەنانەت ماشێنی سەرکوت و ئەشکەنجەی ئەم ڕێژیمەش نەیتوانیوە بەریان پێ بگرێت و بیروبۆچوونیان سەبارەت بە ماهییەتی چینایەتی ئەم ڕێژیمە دەرنەبڕن.
تا کاتێک کە لەسەر ئەم سیاسەتە دژەدێموکراتیکانە پێداگریی بکرێت، تەنیا و تەنیا بەشداریی جەماوەری خەڵک لە گۆڕەپانی سیاسیی کوردستاندایە کە دەتوانێ بەڕێوەچوون و ڕەچاوکردنی ئازادیی بێشەرت و مەرجی سیاسی، ئازادیی چالاکیی سیاسی و پێکهێنانی حیزب، ئازادیی بیروبۆچوون و تەبلیغ، ئازادیی ڕادەربڕین و چاپەمەنی، ئازادیی کۆبوونەوە، مانگرتن، و ئازادیی هەرجۆرە ڕێکخراوێکی پیشەیی و سیاسیی تر زەمانەت بکات و لە بەڕێوەچوونی سیاسەتە دژەدێموکراتیکەکانی حیزبی دێموکرات ڕێگری بکات.