ڕۆژانی چواره‌م، نۆهه‌م و سێزده‌هه‌می مانگی خه‌رمانان، وه‌بیرهێنه‌ره‌وه‌ی سێ ڕووداوی گرینگه له ژیانی سیاسیی كۆمه‌ڵه و حیزبی كۆمۆنیستی ئێراندا. له‌م ڕۆژانه‌دا، جه‌ریانی ئێمه، سێ كه‌س له ڕێبه‌رانی هه‌ڵكه‌وتووی خۆی، فواد مسته‌فا سوڵتانی، سدیق كه‌مانگه‌ر و غۆڵام كه‌شاوه‌رزی له‌ده‌ستدا. ڕۆڵی سیاسیی ئه‌وان له په‌نا پتر له دوو هه‌زار و ٥٠٠ گیانبه‌ختكردووی ڕیزه‌كانی ڕه‌وتی ئێمه، ژیانی سیاسیی ئه‌وانی كردووه‌ته به‌شێك له مێژووی ئه‌م كۆمه‌ڵگایه. با به یادی هه‌موو ئه‌و ئازیزه گیانبه‌ختكردووانه، به‌كورتی چاوخشاندنێكمان بێت به‌سه‌ر ژیانی ئه‌م سێ سه‌رقافڵه‌یه‌ی كاروانی گیانبه‌ختكردووان:
٤٥ ساڵ لەمەوبەر لە وەها ڕۆژێکدا هاوڕێ فواد کەسایەتیی ناسراوی بزووتنەوەی کۆمۆنیستیی ئێران، ڕێبەری خۆشەویستی کرێکاران و زەحمەتکێشان و ڕێکخەری بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەی خەڵکی کوردستان، لە دەرگیرییەکی نابەرابەردا لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر لە هێزەکانی کۆماری ئیسلامی لە ئاوایی “بەستام” لە مەسیری جادەی سەقز – مەریوان گیانی بەختکرد.
هاوڕێ فواد مسته‌فا سۆڵتانی ساڵی ١٣٢٧ی هه‌تاوی له ئاوایی ئاڵمانه‌ی سه‌ربه شاری مه‌ریوان، له‌دایك بوو. خوێندنی سه‌ره‌تایی و قۆناغی دواناوه‌ندی خۆی له ئاڵمانه و سنه ته‌واو كرد. له ساڵی ١٣٤٥ ڕۆیشته زانكۆی سه‌نعه‌تی تاران و بڕوانامه‌ی ئه‌ندازیاریی به‌رقی له‌و زانكۆیه وه‌رگرت. له سه‌رده‌می خوێندنی له زانكۆ له‌گه‌ڵ ئه‌ده‌بیاتی شۆڕشگێڕانه و ماركسیستی ئاشنا بوو و هه‌ر له‌و په‌یوه‌نده‌دا ڕووی كرده چالاكیی سیاسی. له ساڵی ١٣٤٨ له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك له هاوبیرانی، ته‌شكیلاتێكی دامه‌زراند كه دواتر ناوی كۆمه‌ڵه‌ی له‌سه‌ر داندرا. ساڵی ١٣٥٣ له شاری سنه له لایه‌ن ساواكی شاوه ده‌ستبه‌سه‌ر كرا و بۆ زیندانی كۆمیته‌ی هاوبه‌شی ساواك و شاره‌بانی له تاران ڕاگوێزرا. بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر كه‌وته ژێر ئازار و ئه‌شكه‌نجه‌وه، به‌ڵام نهێنیه‌كانی ته‌شكیلاتی به سه‌ربه‌رزیه‌وه پاراست. دوای سێ ساڵ له زیندانی قه‌سر و له تاران بۆ زیندانی سنه له كوردستان ڕاگوێزرا و دوایین ساڵی به‌ندكرانی له‌وێ تێپه‌ڕاند. مانگرتن له خواردنی ٢٤ ڕۆژه‌ی به‌ندكراوان له زیندانی سنه، كه بوو به‌هۆی ئازادی ئه‌و و كۆمه‌ڵێك به‌ندكراوی دیكه، به هیمه‌تی كاك فواد ڕێكخرا و به‌سه‌ركه‌وتن گه‌یشت. به‌مجۆره حزووری كۆمه‌ڵایه‌تیی فواد، به ڕێبه‌ری كردنی ناڕه‌زایه‌تیی به‌ندكراوانی سیاسی، ده‌ستیپێكرد. ئه‌گه‌ر تا پێش ئه‌وه، فواد ڕێبه‌ر و ڕێكخه‌ری خه‌باتی نهێنی بوو، له‌مه‌به‌دوا، لێهاتوویی و تواناكانی له بواری خه‌باتی كۆمه‌ڵایه‌تی یه‌ك له‌دوای یه‌ك پشكووتن. كۆمه‌ڵه، ئه‌و ڕێكخراوه كۆمۆنیستییه‌ی كه هاوڕێ فواد له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك له هاوسه‌نگه‌رانی، ٩ ساڵ پشتری دایانمه‌زراندبوو، له‌گه‌ڵ ڕاپه‌ڕینی جه‌ماوری خه‌ڵكی ئێران دژ به ڕژیمی شاه، خۆی ئاشكرا كرد. ناوی فواد مسته‌فا سۆڵتانی و كۆمه‌ڵه، له ڕێبه‌ریی خه‌باتی سه‌رده‌می ڕاپه‌ڕینی ١٣٥٧، له بزووتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری له شاری سنه و پێكهێنانی شۆرای شار له شاره جۆراوجۆره‌كانی كوردستان، له كۆچی مێژوویی خه‌ڵكی شاری مه‌ریوان، له ڕێكخستنی یه‌كیه‌تی جووتیاران، له ڕێپێوانی به‌رینی جه‌ماوه‌ری له سنه‌وه بۆ مه‌ریوان، له پێكهێنانی یه‌كه‌مین پۆله‌كانی پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه، له پێكهێنانی جه‌معیه‌ته دیمۆكراتیكه‌كان له زۆربه‌ی شاره‌كانی كوردستان و له ڕێكخستنی موقاومه‌تی چه‌كدارانه‌ی جه‌ماوه‌ری له به‌رامبه‌ر هێرشی ڕژیم بۆسه‌ر كوردستان، دره‌وشایه‌وه. فواد بۆ ئه‌و هه‌مووه كاره مێژووییه ته‌نیا ١١ مانگی ده‌رفه‌ت هه‌بوو. له‌گه‌ڵ له‌شكركێشیی كۆماری ئیسلامی بۆسه‌ر كوردستان له گه‌لاوێژی ساڵی ١٣٥٨، هاوڕێ فواد ده‌ستپێشخه‌ری كاری ڕێكخستنی موقاومه‌تی شۆڕشگێڕانه‌ی خه‌ڵكی كوردستان بوو كه ڕۆژی ٩ی خه‌رمانانی هه‌مان ساڵ له نه‌به‌رد له‌گه‌ڵ هێزه داگیركه‌ره‌كانی كۆماری ئیسلامی گیانی به‌ختكرد.
په‌یگیركردنی بێ ڕاڕایی ئه‌وه‌ی وا باوه‌ڕی پێی بوو، له خه‌سڵه‌ته به‌رچاوه‌كانی كاك فواد بوو. له‌و كاته‌وه كه فواد هاته گۆڕه‌پانی خه‌باتی سیاسییه‌وه، له زیندان و له ده‌ره‌وه‌ی زیندان، بۆ ساتێكیش ئۆقره‌ی نه‌گرت. ئه‌وه‌یكه كۆمه‌ڵه له ماوه‌یه‌كی كورتدا پاش ئاشكرا كردنی چالاكیه‌كانی له ڕێكخراوێكی نهێنیه‌وه بوو بۆ ڕێكخراوێكی جه‌ماوه‌ری سه‌رتاسه‌ری به هه‌ڵوێستی ڕادیكاڵ و پێشڕه‌و له كوردستان و پانتایی چالاكیه‌كانی، تاران و ته‌ورێز و چه‌ند شاری دیكه‌ی ئێرانیشی گرته‌وه، تا ڕاده‌یه‌كی زۆر، به‌هیمه‌تی ڕێبه‌ریی كاك فواد بوو. فواد ساته‌كانی به باشی ده‌ناسی و له قۆناغه هه‌ستیاره‌كاندا بڕیاری درووست و بوێرانه‌ی ده‌دا. بوێریی كاك فواد سه‌رچاوه‌گرتوو له باوه‌ڕی قووڵی به هێزی له‌بن نه‌هاتووی جه‌ماوه‌ر بوو. خه‌ڵكی كرێكار و زه‌حمه‌تكێش له میحوه‌ری ئه‌ندێشه و كرده‌وه‌ی “فواد“دا بوون و گڕوتینی شۆڕشگێڕانه‌ی فواد، خۆی، هێمای خه‌باتی زه‌حمه‌تكێشان بۆ ڕزگاری بوو.
***
كاتژمێر ٢ی به‌ره‌به‌یانیی ڕۆژی ١٣ی خه‌رمانانی ساڵی ١٣٦٨، هاوڕێ سه‌دیق كه‌مانگه‌ر ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزبی كۆمۆنیستی ئێران و ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی كۆمه‌ڵه، له حاڵێكدا كه خه‌ریكی نووسینی وتارێك بۆ ده‌نگی شۆڕشی ئێران، ڕادیۆ كۆمه‌ڵه بوو، له كرده‌وه‌‌یه‌كی جه‌نایه‌تكارانه‌دا له لایه‌ن خائین و به‌كرێگیراوێكی كۆماری ئیسلامی هێرشی كرایه سه‌ر و گیانی به‌خت كرد.
هاوڕێ سدیق له ساڵی ١٣٢٥ی هه‌تاوی له ئاوایی ئافریانی سه‌ربه شاری كامیاران له‌دایك بوو. قۆناغی خوێندنی سه‌رتایی تا دواناوه‌ندیی له كامیاران و كرماشان تێپه‌ڕاند. له ساڵی ١٣٤٤ ڕۆیشته زانكۆی تاران و له ساڵی ١٣٥٠ی هه‌تاوی بڕوانامه‌ی كارناسیی باڵای له زانكۆی زانسته سیاسیه‌كان وه‌رگرت. له ساڵه‌كانی ده‌یه‌ی ١٣٥٠ی هه‌تاوی به‌له‌به‌رچاوگرتنی ناكۆكیی نێوان جووتیاران و خه‌ڵكی ئاوایی دارسه‌یرانی مه‌ریوان له‌گه‌ڵ مالیك و فێئۆداله كورده‌كان، كه شكڵی خه‌باتی جه‌ماوه‌ریی به‌خۆی گرتبوو، هاوڕێ سدیق وه‌ك پارێزه‌ر، دیفاعی له مافی جووتیاران كرد. هه‌روه‌ها له مانگی پووشپه‌ڕی ساڵی ٥٧ی هه‌تاوی بۆ پشتیوانی له مانگرتن له‌خواردنی به‌ندكراوانی سیاسی له زیندانی سنه، یه‌كه‌مین كۆبوونه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تیی له به‌رامبه‌ر بینای دادگوسته‌ریی ئه‌مشاره ڕێكخست.
سدیق كه‌مانگه‌ر سیمای دره‌وشاوه و خه‌باتكاری به ئه‌زموونی بزووتنه‌وه‌ی كۆمۆنیستی، یه‌كێك له به‌ناوبانگترین و خۆشناوترین ڕێبه‌رانی جه‌ماوه‌ری خه‌ڵك و بزووتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌ی كوردستان، ئاژیتاتۆر و وته‌بێژی هه‌ڵكه‌وته‌ی جه‌ماوه‌ری بوو. له پتر له چوار ده‌یه پێش گیان به‌خت كردنیه‌وه، خه‌بات له ڕێگای ڕزگاریی چینی كرێكاری كردبووه ئامانجی ژیانی خۆی و له‌مه‌به‌دوا ژیانی پڕله هه‌ڵسووڕانی له‌گه‌ڵ خه‌باتی كۆمۆنیستی و شۆڕشێگڕانه تێكهه‌ڵكێشرا. ده‌ستپێكی خه‌باتی ڕێكخراو، له‌ناو ڕێكخراوی نهێنی كۆمه‌ڵه له یه‌كه‌مین مانگه‌كانی دامه‌زرانیه‌وه، ده‌ركه‌وتن وه‌ك ڕێبه‌ری بزووتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری له سه‌رده‌می شۆڕش دژبه ڕژیمی شا، بڵاوكردنه‌وه‌ی چه‌ندین به‌یانییه وه‌ك وته‌بێژی ناوه‌ندی پارێزه‌رانی ئێران، بوون به ڕێبه‌ر و وته‌بێژی به‌ره‌ی ڕادیكاڵی بزووتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه له به‌رامبه‌ر كۆنه‌په‌رستانی مه‌حه‌لی و ئایینی له جنووبی كوردستان، بوون به ڕێبه‌ری جه‌ماوه‌ری ڕاپه‌ڕیو له شاری سنه، پاشان دره‌وشانه‌وه‌ی وه‌ك زمانی ڕه‌وان و ئاگرینی خه‌ڵكی ڕاپه‌ڕیو دژبه ڕژیمی تازه به‌ده‌سه‌ڵات گه‌یشتووی ئیسلامی له جه‌ره‌یانی نه‌ورۆزی خوێناوی سنه و له شۆرای شۆڕشگێڕ‌ی ئه‌مشاره، پێناسه‌كرانی له‌گه‌ڵ داخوازیی و بزووتنه‌وه‌ی مافخوازانه‌ی خه‌ڵكی هه‌ژار و زه‌حمه‌تكێشی شار و گوند له كوردستان، به‌شداری كردن له نه‌به‌ردی شۆڕشگێڕانه له كوردستان وه‌ك فه‌رمانده‌ی نیزامی، سه‌رپه‌رستی و به‌ڕێوه‌به‌ریی ده‌نگی شۆڕشی ئێران، ڕادیۆ كۆمه‌ڵه كه خۆی یه‌كێك له نووسه‌ران و وتاربێژانی به‌ناوبانگی بوو، به‌شداری كردن له چالاكییه جۆراوجۆره سیاسی و ته‌شكیلاتیه‌كان وه‌ك ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی حیزبی كۆمۆنیستی ئێران و كۆمه‌ڵه، به‌شێك له كارنامه‌ی سیاسیی پڕباری هاوڕێ سدیق كه‌مانگه‌ر پێكدێنن.
***
هاوڕێ غۆڵام كه‌شاوه‌رز، (به‌همه‌ن جه‌وادی)، له ساڵی ١٣٤٤ له ئاوایی ناره‌كی سه‌ربه شارستانی دووگۆنبه‌دان له دایك بوو. له ته‌مه‌نی تازه‌لاویدا له‌گه‌ڵ ئه‌ده‌بیاتی ناڕه‌زایه‌تی ئاشنا بوو و ڕووی كرده خه‌باتی سیاسی. پێكهێنانی كۆڕێك به‌ناوی “كرده‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه دژبه باروودۆخی ئێستا” له ساڵه‌كانی ٥٢ و ٥٣ی هه‌تاوی، یه‌كه‌مین هه‌نگاوه‌كانی هاوڕێ غۆڵام بوو له پێناو ئامانجه مه‌زنه كۆمۆنیستیه‌كان تا گه‌یشت به به‌شداری كردنی له دامه‌زراندنی حیزبی كۆمۆنیستی ئێران. له ساڵی ١٣٥٤ و هه‌ر له یه‌كه‌مین ڕۆژه‌كانی چوونی بۆ زانكۆی كشت و كاڵی كه‌ره‌ج، جێگای خۆی له‌ناو كۆڕی خوێندكارانی شۆڕشگێڕ كرده‌وه. كۆمه‌ڵێك چالاكیی سیاسی و به‌شداری كردنی له به‌ڕێوه‌بردنی چه‌ندین ناڕه‌زایه‌تی و مانگرتنی خوێندكاری كه دوایینیان، بانگه‌وازی سه‌ركه‌وتووانه‌ی خۆێندكاران بۆ پشتیوانی له خواست و مانگرتنی كرێكارانی جه‌هان چیتی تاران له مانگی گوڵانی ١٣٥٥ی هه‌تاویدا بوو و به‌هۆیه‌وه ده‌ستبه‌سه‌ر و زیندانی كرا. هاوڕێ غۆڵام كه‌شاوه‌رز له زیندان گیانفیدایانه موقاومه‌تی كرد. بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه له به‌نده‌كانی ده‌ورووبه‌ریه‌وه هاواری ئه‌ویان ده‌بیست و ڕاكێشرانی جه‌سته‌ی بریندار و به‌ئازاری ئه‌ویان له ڕاڕه‌وه‌كاندا هه‌ست پێده‌كرد، ده‌نگی “وتم كه نازانم“ی ئه‌و، متمانه به‌خۆیی، هیوا، وره‌ی شۆڕشگێڕانه و توانای خۆڕاگریی چه‌ند هێنده ده‌كرد.
ساڵی ٥٧ له‌گه‌ڵ هه‌زاران دیلی دیكه له زیندان ئازاد بوو. وتار، ته‌بلیغ و بانگه‌شه له كارخانه‌كان، له زانكۆكان و له شه‌قامه پڕ گڕوتینه‌كانی شۆڕش، ڕۆیشتن بۆ كارخانه‌كان، به‌شداری كردن له گرتنه‌وه‌ی پادگانی عێشره‌ت ئاباد، پێكهێنانی كۆڕ و ناوه‌ندی فێركاری و ته‌بلیغ بۆ كرێكاران و لاوان. هاوڕێ غۆڵام شه‌و و ڕۆژ هه‌وڵی ده‌دا. سه‌ره‌تاكانی زستانی ساڵی ٥٨ له‌گه‌ڵ گرووپێك له هاوڕێ و هاوبیرانی به “یه‌كیه‌تیی خه‌باتكارانی كۆمۆنیست” په‌یوه‌ست بوو. پاش زه‌ربه لێكه‌وتن له ته‌شكیلات و شوێنگرتی پۆلیس، له زستانی ساڵی ٦١ ڕووی له ناوچه ئازاده‌كانی كوردستان كرد. پاش كۆنگرهی دامه‌زرێنه‌ری حیزب، هاوڕێ غۆڵام به ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ڕێكخستنی ته‌شكیلاتی نهێنیی حیزب هه‌ڵبژێردرا. له ساڵه‌كانی دواییدا و تا كاتی گیانبه‌خت كردنی به‌رپرسایه‌تیی جۆراوجۆری له ئاست ڕێبه‌ریدا وه‌ئه‌ستۆ بوو و هاوكات له خاوه‌ن بۆچوونه جیدی و په‌یگیره‌كان بوو له ئاستی ڕێبه‌ریی حیزبدا. شه‌وی چواره‌می خه‌رمانانی ساڵی ١٣٦٨ی هه‌تاوی، هاوڕێ غۆڵام كشاوه‌رز، له حاڵێكدا كه بۆ دیتنی كه‌س و كاری ڕۆیشتبووه قێبرێس، له شاری لارناكا له لایه‌ن به‌كرێگیراوانی كۆماری ئیسلامیه‌وه هێرشی كرایه سه‌ر و كاتژمێرێك دواتر له نه‌خۆشخانه گیانی به‌خت كرد.
وێڕای نوێ كردنه‌وه‌ی په‌یمانی وه‌فاداری له‌گه‌ڵ هه‌موو ئارمانه كۆمۆنیستی و ڕزگاری به‌خشه‌كان، كه هاوڕێیان فواد و سدیق و غۆڵام له ڕه‌چه‌شكێنانی شێلگیری بوون، یادیان به‌رز و به‌ڕێز ڕاده‌گرین.