شەقامەکانی ئێران هەر لە سەرەتای هاتنە سەر کاری کۆماری ئیسلامییەوە گۆڕەپانی بەرەنگاربوونەوە و خۆڕاگریی ژنان بوون. خۆڕاگرییەک کە لە بزووتنەوەی ئازادیخوازیی خەڵکی ئێران لە ساڵی ١٤٠١ بەوپەڕی خۆی گەیشت و هەتا ئێستاش درێژەی هەیە. دەسەڵات هەر لە سەرەتاوە هێرشی کردە سەر ئەو مافە نیوەچڵانەی ژنان کە لە سەردەمی ڕژیمی پێشوودا لەبەرچاو گیرابوون. دیاریکردنی شێوازی پۆشین و داسەپاندنی حیجابی کردە هێمای دەسەڵاتەکەی تا نیوەی کۆمەڵگا تەسلیم و ملکەچ و نیوەکەی دیکەشی چاوترسێن بکات. لە هەموو ئەم ساڵانەدا حکوومەت بە دەستبەسەرداگرتنی وەزارەت و فەرمانگە و زانکۆ و خوێندنگاکان بەشداریی کۆمەڵایەتی ژنانی بە قەبووڵکردنی جلوبەرگی خوازراوی خۆی سنووردار کرد. لە وڵام بەم ملهوڕییەدا، ژنان شەقامیان وەک گشتیترین بواری ژیان، کردە گۆڕەپانی خەبات و خۆڕاگریی خۆیان. دەسەڵات زۆر جار هەوڵی داوە بە پەرەپێدانی فشار بۆسەر ژنان ئەوان لە شەقامیش دەربکات. ئەوەیکە ئەمڕۆ لەژێرناوی “یاسای حیجاب و عیفاف”دا دەیبینین، ڕاگەیاندنی ڕەسمیی ئەو شەڕە ئاشکرایەیە کە لەماوەی چل و چەند ساڵی ڕابردوودا هەموو ڕۆژێ و هەموو ساتێک لەدژی ژنان لەئارادا بووە.
دیاریکردنی “ئەرکی گشتی و ئەرکی تایبەت” بۆ دەزگاکانی جێبەجێ کردن لەم یاسایەدا، بەئامانجی زاڵبوونی زیاتری دەسەڵاتە بەسەر ژیان و چارەنووسی ژناندا. حکوومەت ئەمجارە هەموو باسکەکانی خۆی بە ئارایشێکی دەقیقەوە بەدژی ژنان هێنانەتەوە مەیدان. وە ڕەساتر لە هەموو کاتێک بۆ جارێکی تر ڕایدەگەیەنێت کە بوودجەی میدیا و بانگەشە و پەروەردە بۆ داسەپاندن و جێخستنی گوتاری دژەژنی خۆی تەرخان دەکات. وردەکاریی ئەرکی دیاریکراو بۆ دوو ئۆرگانی سانسۆڕی حکوومەت، واتە وەزارەتی ئیرشاد و سەدا و سیمای کۆماری ئیسلامی، ئەگەرچی دەرخەری درێژەی ئەو بارودۆخەیە کە نووسەران و هونەرمەندان، بەتایبەت ژنانی نووسەر و هونەرمەند ساڵەهایە لەگەڵ مەترسی و دژوارییەکانی دەست و پەنجە نەرم دەکەن، بەڵام نیشانی دەدات کە ئەمجارە بەربەستە داسەپاوەکان بە ڕێنمانیی و ڕێکاری قەزایی و ئەمنی پشتیوانی دەکرێن. چوار بەشی سەرەتای ئەم یاسایە هاوشێوەی پێشەکییەکی دوورودرێژ بۆ بەشی کۆتایین و سەرەنجام لیستێکی بەربڵاو لە تاوان و سزا پێناسە دەکرێن کە ژنان دەکاتە ئامانج و ڕایدەگەیەنێ کە هەرجۆرە پشتیوانییەک لێیان سزای بەدواوە دەبێت. “یاسای حیجاب و عیفاف” بە دیاریکردنی سزای جۆراوجۆر، لە تاوانبارکردن و پەروەندەسازی تا بێبەری کردنی ژنان لە مافی کۆمەڵایەتی و جەریمەی نەغدیی قورس، هەوڵ دەدات بەر بە خەباتی ژنان بگرێت و لە پشتیوانی کردن لێیان ڕێگری بکات. ژنان کە پێشتر زۆرێک لە بوارەکانی کار و بەشداریی کۆمەڵایەتییان لەدەستداوە و لە زۆربەی مافە ئینسانییەکانیان بێبەش کراون، لەئێستادا لەگەڵ هەڕەشەی داسەپاندنی بەربەستی کۆمەڵایەتیی جددی و جەریمەی قورس بەرەوڕوو بوونەتەوە.
“یاسای حیجاب و عیفاف” وێنەیەکی ڕوونە لە ئاستی دوژمنایەتیی حکوومەت لەگەڵ ژنان و نمایشی سەرکوت و زەوتکردنی ئازادییە. بەڵام مێژووی چل و چەند ساڵەی شەڕی حکوومەت بەرانبەر ژنان سەلماندوویەتی کە ژنان هەرگیز لەم خەباتەدا پاشەکشە ناکەن. دەسەڵات هەرگیز نەیتوانیوە ئەو دەستکەوتانەی کە ژنان بە خەبات و بە دانی هەزینەی قورس بەدەستیان هێناوە، لێیان زەوت بکات. ئەو کۆمەڵگایەی کە لە مانگی ڕەشەممەی ساڵی ٥٧ی هەتاویدا ژنانی خوازیاری ئازادیی بەتەنیا هێشتەوە، هەتا بە ئەمڕۆ ڕێگایەکی دوورودرێژی بڕیوە. لەئێستادا خواستی ئازادیی جلوبەرگ و یەکسانیخوازی، وەک بەشێکی گرینگ لە وێنەی ئازادی، بە هەموو خواستێکی عەداڵەتخوازانە و ئازادیخوازانەوە گرێ دراوە. لەئێستادا زۆرێک لە پیاوان بەلەبەرچاوگرتنی ئەوەیکە “ئازادیی ژنان پێوەری ئازادیی کۆمەڵگایە”، داخوازیی ژنان بە داخوازیی هەموو کۆمەڵگا دەزانن.
پەسەندکردن و جێبەجێ کردنی “یاسای حیجاب و عیفاف” بێگومان سەرکوتی چەند هێندەی ژنان و پێشێلکردنی ئازادی ڕادەربڕینی نێوەی کۆمەڵگایە. بەڵام ژنان کە بەردەوام پێشەنگی خەبات بوون، ئەمجارەش داهێنان دەگرنە دەست و کۆمەڵگاش پشتیوانیان لێدەکات. بێگومان ئەو ژنانەی کە لە ڕێبازی یەکسانیخوازی و ئازادیخوازیدا، بەتاک و بەکۆمەڵ، گەلێک هەزینەی گیانی و ماڵی و کۆمەڵایەتییان داوە، هیچ هێزێک ناتوانێ پاشەکشەیان پێبکات.
ناوەندی نووسەرانی ئێران
٢٣ی سەرماوەزی ١٤٠٣